Er bestaat een sterk verband tussen de opbrengstgerichtheid van scholen en de lees-leerresultaten van leerlingen. Een opbrengstgerichte aanpak veronderstelt dat scholen met behulp van assessments (toetsmetingen) informatie verzamelen over het lees-leerproces en dat zij op basis van deze informatie het lees-leertraject afstemmen op de leerling. In de praktijk blijken scholen het lastig te vinden om het leesonderwijs vorm te geven op basis van toetsresultaten. Waar toetsresultaten op dit moment zicht geven op de leesontwikkeling van leerlingen in relatie tot leeftijdgenoten en het referentiekader, willen leerkrachten juist informatie hebben over het zorg- en instructieniveau van leerlingen. Alleen dan kunnen zij het leesonderwijs optimaal laten aansluiten bij de leerbehoeften van de leerlingen in de klas. Onderzoek laat zien dat dynamic assessments waarbij naast de actuele leerprestaties ook het leervermogen in kaart wordt gebracht kunnen helpen bij het plannen van leertrajecten op basis van toetsresultaten. Het belangrijkste voordeel van dynamic assessment is dat de methodiek procesgerichte informatie oplevert die gerelateerd is aan de leerstof en daardoor direct bruikbaar is om het leerproces te analyseren en bij te sturen. In dit onderzoek ontwikkelen we een computer-assisted dynamic assessment voor het evalueren en plannen van lees-leertrajecten in het basisonderwijs. Bij de ontwikkeling vatten we leesvaardigheid op als een interactief proces, waarin zowel lagere-orde kennis (decodeervaardigheid, woordenschat) als hogere-orde processen (zins- en tekstbegrip) betrokken zijn. De dynamic assessment beoogt deze elementen in samenhang te meten en te analyseren. De effectiviteit van de dynamic assessment wordt onderzocht in groep 4, 6 en 8 van het basisonderwijs.

In the spring of 2023 around 7000 students in grade 4 and/or grade 6 of Dutch primary schools (including special-needs education) will be assessed in mathematics with a computer-based test. Grade 4 students will be given the international TIMSS-test in mathematics and science. Among students in grade 6 (in the same schools as the assessed grade 4 students) and in the final year of special-needs primary education, the national mathematics test of Peil.Rekenen-Wiskunde will be administered. Both studies will show how student achievement in both grades develops over time. TIMSS also offers the possibility to compare with other countries.

Het Peilingsonderzoek Leesvaardigheid heeft als doel het in kaart brengen van 1) de leesvaardigheid van leerlingen in groep 8 van het regulier basisonderwijs (bo) en van schoolverlaters in het speciaal basisonderwijs (sbo) en 2) het onderwijsleerproces binnen beide typen onderwijs (inclusief de verschillen en overeenkomsten). De centrale probleemstelling van het Peilingsonderzoek Leesvaardigheid is: Welke kennis en vaardigheden hebben groep 8 leerlingen uit het regulierbasisonderwijs en schoolverlaters uit het speciaal basisonderwijs op het gebied van leesvaardigheid en hoe ziet het onderwijsleerproces voor leesvaardigheid op deze scholen eruit? Voor het meten van de leesvaardigheid wordt in dit peilingsonderzoek een leestoets ontwikkeld waarin zowel zakelijke als fictionele, narratieve en literaire teksten centraal staan. Het instrumentarium toetst voor beide type teksten de volgende kenmerken van de taakuitvoering: Begrijpen, Interpreteren en Evalueren. Daarnaast wordt voor de zakelijke teksten ook het kenmerk Samenvatten getoetst, waarbij vragen worden opgenomen voor het schematiseren van informatie en voor het formuleren van een samenvatting. Daarnaast wordt door middel van vragenlijsten die worden afgenomen bij de leerlingen, hun leerkrachten en schoolleiders informatie verzameld over algemene en domeinspecifieke achtergrondkenmerken en over het onderwijsleerproces. De resultaten bieden de mogelijkheid om op stelselniveau uitspraken te doen over de vraag of leesprestaties van leerlingen voldoende zijn. Daarnaast bieden ze aanknopingspunten voor een dialoog over de inhoud en kwaliteit van het leesonderwijs binnen het Nederlandse basisonderwijs, inclusief de verschillen tussen regulier en speciaal basisonderwijs.

In dit voorstel worden de bestaande cohortonderzoeken in het onderwijs, PRIMA, PRIMA-VO en VOCL, geïntegreerd en op onderdelen vernieuwd tot een nieuw, langlopend cohortonderzoek, COOL 5-18 geheten. In COOL 5-18 worden driejaarlijkse metingen in PO en VO gecombineerd met gegevens uit de onderwijsnummerbestanden. Met de opbrengsten worden het verloop van de schoolloopbanen, de cognitieve en sociale ontwikkelingen en de individuele leercondities van leerlingen in primair, secundair en tertiair onderwijs vastgesteld, inclusief onderlinge causale relaties en de invloed van factoren in de leef- en leeromgeving. Door de longitudinale opzet kunnen we bovendien meten welke levensfase-, periode- en cohorteffecten binnen en tussen de cohorten optreden.

Er bestaat een sterk verband tussen de opbrengstgerichtheid van scholen en de leerresultaten van leerlingen. Opbrengstgerichte scholen hebben hoge verwachtingen van hun leerlingen, werken doelgericht en benutten toetsen om het leerstofaanbod aan te passen. Een ontwikkelingsperspectief kan de opbrengstgerichtheid vergroten, dit geldt in het bijzonder voor het speciaal (basis)onderwijs (s(b)o) waar voor alle leerlingen met ontwikkelingsperspectieven gewerkt moet worden. De Stichting Leerplanontwikkeling heeft in Passende perspectieven profielen en leerroutes geformuleerd die behulpzaam moeten zijn bij het kiezen van leertrajecten voor leerlingen die ondersteuning nodig hebben bij het halen van de referentieniveaus, of voor wie deze te hoog gegrepen zijn. Scholen ondervinden desondanks op verschillende momenten problemen bij het plannen en evalueren van leertrajecten. Dit onderzoek beoogt de stap van meten naar voorspellen, plannen en handelen in het sbo zodanig te vereenvoudigen dat scholen beslissingen over het leerstofaanbod en de leerroute zoveel mogelijk kunnen nemen op basis van leerprestaties en leerdoelen. In een ontwerpstudie wordt op basis van toets- en achtergrondgegevens van leerlingen in het sbo een handreiking ontwikkeld. De handreiking laat zien hoe scholen op basis van leerlingvolgsysteemgegevens keuzes kunnen maken in het leerstofaanbod, het leertraject en de didactische aanpak. Leerkrachten krijgen een training in het gebruik hiervan en in een effectstudie wordt onderzocht of het leerstofaanbod en de werkwijze van de leerkracht hierdoor gerichter worden en leerlingen beter gaan presteren.